In opdracht van de gemeente Delft heeft onze adviseur Arold Derix onderzoek gedaan naar de voorwaarden waaronder een integraal persoonsgebonden budget kan worden geïmplementeerd. In het onderstaand opiniestuk deelt hij zijn bevindingen.

Kijkend naar beleidsplannen, visiedocumenten en de vele andere documenten die bij gemeenten worden geproduceerd, dan valt op dat in vrijwel al die documenten uitspraken worden gedaan over: waarom stagneert invoering IPGB

• integraliteit in beleid en uitvoering
• het verbinden van beleidsterreinen
• één gezin, één plan, één regisseur

Ambities waar niemand nee tegen kan zeggen. Toch?

Waarom stagneert de invoering IPGB?

Maar wat komt er in de praktijk daadwerkelijk van terecht? Lukt het ons om tot echte gezinsplannen te komen waarin alle aspecten worden belicht, alle leden van het gezin hun plek hebben en ook nog alles op elkaar is afgestemd? En zijn wij dan ook in staat om deze ondersteuning zo te organiseren dat je echt kunt spreken van samenhangende of integrale ondersteuning?
Wat als we deze ambities willen doortrekken naar ‘één gezin, één plan en één regisseur, waar mogelijk uitgevoerd met één budget?’ Krijgen wij het voor elkaar om te komen tot het aanbieden van één budget waarmee de inwoner alle zorg en ondersteuning kan inkopen die nodig is? Ongeacht de domeinen waaruit het budget wordt samengesteld?
We kennen allemaal wel de voorbeelden van complexe casuïstiek. Gezinnen met problemen op meerdere domeinen. Voor een belangrijk deel domeinen die tot de verantwoordelijkheid van de gemeenten behoren. Vaak zijn er echter ook problemen waarvoor ondersteuning nodig is vanuit andere domeinen. Denk aan de zorgwetten, de regelingen die onder het UWV vallen of Passend Onderwijs. De inwoners die hiermee worden geconfronteerd lopen van het ene naar het andere loket, moeten telkens opnieuw hun verhaal vertellen en hopen dat in de praktijk alles op elkaar kan worden afgestemd. Wanneer zij in staat zijn om dit allemaal zelf te regelen met een persoonsgebonden budget, dan komen ze voor een administratieve berg te staan waar zelfs gerenommeerde administratiekantoren tegenop kijken.

Delft en Woerden

De gemeenten Delft en Woerden hebben de afgelopen jaren een pilotproject uitgevoerd waarmee in de praktijk is onderzocht wat er voor nodig is om mensen met een meervoudige hulpvraag te helpen door hen een Integraal Persoons Gebonden Budget beschikbaar te stellen. In het projectplan werd het Integraal PGB omschreven als:

‘Een budget dat mensen met een ondersteuningsbehoefte ter beschikking krijgen om daarmee die ondersteuning in te kopen die zij nodig hebben. Het budget is vraaggericht en wordt verleend onafhankelijk van het levensdomein waarin de vraag speelt (thuis, school, werk, zorg, mobiliteit, enzovoort). In de ideale situatie voegt het I-PGB alle huidige financieringsvormen samen tot één budget, zonder schotten voor de besteding en verantwoording.’

Jammer dat bij die pilot alleen is gekeken naar een integraal PGB en niet naar integrale arrangementen zorg in natura. Maar dat even terzijde. Bij een pilot horen uiteraard heldere doelen. In dit geval konden die vanuit verschillende perspectieven worden benoemd. Bezien vanuit het perspectief van de hulpvrager en zijn of haar omgeving zijn doelen benoemd als:

• behoud c.q. versterking van de eigen regie, meer keuzevrijheid, meer eigen verantwoordelijkheid en erkenning van individuele ondersteuningsbehoeften
• meer continuïteit en integratie van de ondersteuning
• betere kwaliteit van de geboden ondersteuning
• minder administratieve lasten, geen onnodige handelingen
• meer tevreden inwoners.

Perspectief vanuit de hulpvrager

Het is ons in al die jaren van transitie en transformatie blijkbaar nog niet gelukt om het voor de hulpvrager beter te organiseren. Verrassend? Nee, zeker niet. Er komt immers heel veel bij kijken wanneer wij in ons regel-drukke kikkerlandje iets echt anders willen. De goede bedoelingen van een wet zoals de Wmo 2015 ten spijt, we hebben alles tot in de puntjes in wetten en andere regels vastgelegd waardoor het bijna onmogelijk wordt om tot echte integraliteit te komen. De pilot I-PGB heeft dat in mijn ogen weer eens heel duidelijk bevestigd. Om de pilot überhaupt mogelijk te maken was een Algemene Maatregel van Bestuur nodig, gebaseerd op een artikel uit de Wet langdurige zorg. Daarmee kregen de gemeenten de regie over de inzet van zorg en budgetten vanuit de zorgwetten. Maar voor inzet vanuit sociale zaken (met name de regelingen van het UWV) en (Passend) onderwijs, waren de gemeenten afhankelijk van de goede wil en bereidheid van de lokale kantoren en samenwerkingsverbanden. Deze zijn aan hun eigen regels gebonden waardoor slechts zeer moeizaam op casus-niveau afspraken gemaakt konden worden. Ok, hier hoeft de hulpvrager geen last van te hebben maar het toont wel aan hoe moeizaam wij tot verandering kunnen komen.

Onderzoek integraal budget waarom stagneert invoering IPGB

Het gedachtengoed achter integrale arrangementen, al dan niet uitgevoerd met behulp van een integraal budget, blijft natuurlijk volledig overeind. Ook voor bijvoorbeeld de gemeente Delft. Op haar verzoek mocht ik een onderzoek uitvoeren naar de voorwaarden waaronder een integraal budget kan worden geïmplementeerd. Voor dit onderzoek heb ik alle documenten uit de pilot geanalyseerd en gesprekken gevoerd met alle betrokken partijen, waaronder het ministerie van VWS, de SVB, Per Saldo, het Samenwerkingsverband Passend onderwijs en niet te vergeten de consulenten van de uitvoerende afdeling binnen de gemeente. Iedereen is positief over het instrument als zodanig maar realiseert zich ook dat de voorwaarden onvoldoende waren om tot een echt succes te komen. En wat die voorwaarden betreft, het vraagt enorm veel van de gemeente om daadwerkelijk tot integrale budgetten te komen. Zeker wanneer die budgetten ook betrekking hebben op de domeinen die niet onder de verantwoordelijkheid van de gemeente vallen.

Het ministerie van VWS is momenteel bezig met het opzetten van een nieuw experiment I-PGB waar meer gemeenten aan kunnen deelnemen en dat verbreed wordt naar integrale zorg in natura. Dat experiment wordt mogelijk gemaakt op grond van dezelfde AMvB als die voor de pilot gold. En daarmee is ook nu weer de reikwijdte beperkt tot de zorgwetten. Voor andere domeinen wordt een ‘Uitvoeringsconvenant’ opgesteld. Met dat convenant in de hand kunnen gemeenten lokaal proberen tot afspraken te komen met instanties als het UWV en de samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs. Het zal voor de deelnemende gemeenten een hele klus worden om het goed georganiseerd te krijgen.

Rol gemeenten

En dan hebben we het nog niet gehad over de omvang van de klus die op het bord van de gemeente ligt bij het intern organiseren van integrale arrangementen en budgetten. Zijn de gemeentelijke regels bijvoorbeeld zo ingericht dat gezinsbudgetten mogelijk zijn? Worden integrale beschikkingen afgegeven? Beschikkingen die niet alleen de ondersteuning vanuit de Wmo bieden, maar ook vanuit de Jeugdzorg, financiële ondersteuning, huisvestingsvraagstukken enzovoort. Zijn zorgaanbieders in staat om op meer integrale wijze de zorg en ondersteuning te leveren? Zijn de medewerkers van de toegang in staat om echt zo breed te kijken en te beoordelen? Zijn de ondersteunende systemen ingericht op integrale arrangementen? Hoe zit het met de privacy wanneer gezinsdossiers worden gevormd?

En nu.…?

Deze en nog heel veel andere vragen zullen moeten worden beantwoord. Aan de hand van die beantwoording zullen acties nodig zijn en moeten investeringen worden gedaan. Maar om daadwerkelijk de ondersteuning aan inwoners op een meer integrale manier vorm te geven is het bovenal nodig om nu eens echt het integraal denken om te zetten naar integraal organiseren en handelen.  Als ons dat de komende tijd gaat lukken dan zijn we weer een mooie stap verder richting ‘één gezin, één plan en één regisseur, waar mogelijk uitgevoerd met één budget’.

Wilt u meer weten over Arold, klik dan op zijn profielfoto. Wilt u meer informatie, neem dan contact met ons op.

waarom stagneert invoering IPGB